Walka o prawo do decydowania o końcu swojego życia

Fundacja im. Kazimierza Łyszczyńskiego jest aktywnie zaangażowana w walkę o prawo człowieka do decydowania o końcu swojego życia. W 2016 r. rozpoczęliśmy kampanię „Umierać po ludzku”, której tytuł został zapożyczony od udanej kampanii społecznej „Rodzić po ludzku, dzięki której udało się znacząco poprawić warunki porodu i opieki okołoporodowej w Polsce. Naszym zdaniem, prawo człowieka do wyboru (w tym prawo kobiety do decydowania o swoim ciele, a więc prawo do aborcji) obejmuje także prawo do wyboru swojej śmierci, które powinno zostać uznane za podstawowe prawo człowieka.
Nie dziwi, że te same siły polityczne powiązane z organizacjami religijnymi, które sprzeciwiają się prawu do aborcji, odbierają także człowiekowi prawo do umierania w godności. W krajach UE różne formy medycznie wspomaganego umierania są legalne w różnych krajach. Pełny dostęp do aktywnej eutanazji i innych form medycznie wspomaganego umierania są obecnie dopuszczone prawnie tylko w Holandii, Belgii i Luksemburgu. Zostały one wywalczone wbrew sprzeciwowi Kościołów i partii politycznych z nim związanych, a także wbrew protestom konserwatywnych kręgów lekarskich. W wielu krajach europejskich prawo pozwala na tzw. pasywną eutanazję polegającą na zaprzestaniu uporczywej terapii, co należy uznać za okrutne traktowanie, skazujące umierających na śmierć z głodu i pragnienia (Jean-Luc Romero). Holandia
Eutanazja oraz medycznie wspomagane samobójstwo są otwarcie praktykowane w Holandii od 1973 roku, kiedy w sprawie lekarki, która na prośbę swojej ciężko chorej matki podała jej śmiertelną dawkę morfiny, zapadł wyrok więzienia w zawieszeniu. Wielu holenderskich lekarzy podpisało wtedy list otwarty do ministra sprawiedliwości, deklarując, że popełnili takie samo „przestępstwo”. Konserwatywne Holenderskie Stowarzyszenie Lekarzy, które sprzeciwiało się samobójstwom z pomocą lekarzy, zwróciło się do sądu o rozstrzygnięcie. W 1984 r. Sąd Najwyższy wydał orzeczenie dekryminalizujące dobrowolną eutanazję i medycznie wspomagane samobójstwo, a w 2002 r. zalegalizowano te procedury ustawą.
Belgia
Przełomowym momentem w dyskusji o eutanazjiw Belgii było odsunięcie od władzy w wyborach z 1999 r. flamandzkich i walońskich partii chrześcijańsko-demokratycznych. Wraz z pojawieniem się nowego rządu, składającego się z koalicji socjalistów, liberałów oraz partii ekologicznych, w 2002 r. roku uchwalono Ustawę o eutanazji wzorowanej na modelu holenderskim. Jednak te same organizacje katolickie, które sprzeciwiają się aborcji, starają się przy pomocy propagandy opartej na kłamstwach doprowadzić do zmiany prawa.
Luksemburg
Parlament Luksemburgu w 2008 r. przyjął ustawę legalizującą skracanie na żądanie życia osobom ciężko chorym, ktora weszła w życie wbrew sprzeciwowi Kościoła katolickiego, konserwatywnej większości środowisk medycznych oraz rządzącej Partii Chrześcijańsko-Społecznej.
Szwajcaria
W Szwajcarii, gdzie samobójstwo nie jest przestępstwem, Art. 115 Kodeksu karnego penalizuje medyczne wspomaganie samobójstwa tylko jeżeli jest ono motywowane przesłanką egoistyczną. Ale konserwatywne kręgi lekarskie sprzeciwiają się depenalizacji eutanazji (Art.114 KK).

W 2020 r. trzy kolejne kraje UE podjęły inicjatywy ustawodawcze w sprawie zalegalizowania medycznie wspomaganego umierania: Portugalia, Hiszpania i Irlandia.
Portugalia
W 2018 r. prawicowa większość w parlamencie Portugalii odrzuciła projekt legalizacji eutanazji. Powrócił on do parlamentu po zmianie większości, którą objęli socjaliści, co pozwoliło na przyjęcie ustawy w lutym 2020. Niestety, po blisko roku ustawa nadal czeka na podpis prezydenta Marcelo Rebelo de Sousa, katolika, który walczy o reelekcję.
Irlandia
W październiku 2020 r. projekt ustawy o umieraniu w godności przeszedł przez drugie czytanie w Parlamencie Irlandii. Opóźniająca poprawka oponentów została odrzucona, robiąc nadzieję zwolennikom ustawy na jej szybkie wprowadzenie. Po ostrym sprzeciwie Kościoła katolickiego i prawicy ustawa została skierowana do specjalnej komisji, a termin jej wejścia w życie odsunięty na czas nieokreślony.
Hiszpania
Największe szanse na szybką legalizację eutanazji ma Hiszpania. Parlament już w lutym 2020 r. przegłosował plan przyjęcia takiej ustawy, a w grudniu przyjął projekt ustawy. Biorąc pod uwagę duże poparcie uzyskane w parlamencie, oczekuje się, że ustawa zostanie bezpośrednio skierowana do senatu, opublikowana i może zacząć obowiązywać na wiosnę 2021 r.

Nina Sankari

Artykuł archiwalny z 8 numeru Przeglądu Ateistycznego

Rafał Betlejewski

Nina Sankari

Polska wolnomyślicielka, działaczka feministyczna, ateistyczna i laicka, tłumaczka, publicystka. Prelegentka na wielu międzynarodowych konferencjach m.in. w Paryżu, Londynie, Rzymie, Kolonii, Oslo, Malmo, Kairze, Bejrucie. Redaktorka naczelna Przeglądu Ateistycznego, Wiceprezeska Fundacji im. Kazimierza Łyszczyńskiego